घर खरेदी करण्याची योग्य वेळ कोणती ?

घर खरेदी करण्याची योग्य वेळ कोणती ?

“आपण ज्याला पाहू शकत नाही अशा देवावर विश्वास ठेवणे व तो योग्य वेळी आपल्या मदतीला धावून येईल ही अपेक्षा करणे  म्हणजेच श्रद्धा .” … गिफ्ट गुग्यू मोना

“तुम्हाला योग्य वेळ व योग्य दिशेची जाणीव नसेल तर सूर्योदय सुद्धा सूर्यास्तासारखाच  दिसतो.” … अमित कलंत्री

     या अवतरणांमुळे तुम्हाला असे वाटू शकते की हा लेख तत्वज्ञानाविषयी आहे ( तो आहे परंतु वेगळ्या अर्थाने ) कारण योग्य वेळेची आपण सर्वच जण आतूरतेने वाट पाहात असतो व विरोधाभास म्हणजे, मी झेन तत्वज्ञानाचा चाहता आहे (निस्सीम चाहता, अनुयायी वगैरे), ज्यामध्ये चुकीची वेळ असे काही नसते कारण निसर्गामध्ये जे काही होते ते योग्य वेळीच होते असे त्यामध्ये मानले जाते. परंतु तरीही प्रत्येक जण योग्य वेळेविषयी का बोलत असतो हा एक मोठा प्रश्न आहे ! आता हेच संवाद पाहा, ही सोने खरेदी करण्यासाठी योग्य वेळ आहे का किंवा कार खरेदी करण्यासाठी ही योग्य वेळ आहे का किंवा तुमच्यासाठी लग्न करण्याकरता ही योग्य वेळ आहे का व असे अनेक प्रश्न आहेत जे तुम्हाला ओळखीचे वाटत असतील नाही का? आपले पुर्ण आयुष्य या योग्य वेळेच्या अवती-भोवती फिरत असते कारण बरेचदा आपण यशाचे श्रेय योग्य वेळेला देत नाही परंतु अपयशाचे खापर मात्र योग्य वेळेच्या माथी निश्चितच फोडतो, हे आपण सगळ्यांनी नेहमी पाहिले आहे ( व आपलाही त्याला हातभार असतो ). तर रिअल इस्टेट उद्योगामध्ये, म्हणजे घर खरेदी करताना जी कोणत्याही माणसासाठी ( लग्नाव्यतिरिक्त ) सर्वात मोठी खरेदी असते किंवा घडत असलेली सर्वात मोठी गोष्ट असते, योग्य वेळेचा मुद्दा बाजूला कसा ठेवता येईल? आता पुन्हा योग्यपणाच्या मुद्द्याविषयी बोलू, मी रिअल इस्टेटमधील अनेक योग्य गोष्टींविषयी लिहीत होतो, ते म्हणजे योग्य घर, योग्य ठिकाण व माझ्या मनात येणारा पुढील विषय म्हणजे घराचे योग्य नियोजन. परंतु मध्येच माझ्यासमोर एक रोचक प्रश्न आला व त्यामुळे मालिकेच्या क्रमामध्ये मला बदल करावा लागला, हॉलिवुडमध्येही सध्या अशीच पद्धत प्रचलित आहे. गोंधळात पडलात, तुम्ही निश्चितपणे गोंधळून गेला असाल परंतु चित्रपट पाहताना असेच होते, जेव्हा तुम्हाला पहिला भाग येण्याआधीचे किंवा नंतरचे भाग बघावे लागतात. उदाहरणार्थ बाहुबली चित्रपटाच्या पहिल्या भागानंतर ( आता याचा अर्थ काय होतो हे कृपया विचारू नका ), बाहुबलीचा दुसरा भाग आला, परंतु आता कल्पना करा की तिसऱ्या चित्रपटाच्या कथेमध्ये बाहुबली एक सुरू होण्यापूर्वी काय झाले हे सांगितले असेल तर त्याला आधीचा भाग किंवा प्रिक्वेल असे म्हणतात. त्याचप्रमाणे हा लेख म्हणजे योग्य घराच्या लेखमालेतील पहिला भाग आहे असे तुम्ही म्हणू शकता. माझ्या मित्राने मला एक प्रश्न विचारला होता, जो एक फिटनेस ट्रेनर आहे, त्याच्या बायकोलाही चांगली नोकरी आहे व दोघांचेही वय चाळीशीच्या आसपास आहे. त्याच्यासाठी सदनिका (म्हणजे घर) खरेदी करण्यासाठी ही योग्य वेळ आहे का असे त्याने विचारले, कारण सध्या तो कोथरुडमध्ये (पुण्याच्या मध्यवर्ती भागातील पश्चिम उपनगर) भाड्याच्या सदनिकेमध्ये राहतो व त्याला आजूबाजूला कुठेतरी सदनिका खरेदी करायची असेल तर किमान ७० लाख रुपयांचे कर्ज काढावे लागेल व याचा अर्थ त्याला काम करत असतानाचे उर्वरित आयुष्य ( साधारण वीस वर्षे ) घराचे हप्तेच भरतच घालवावे लागेल. त्याऐवजी, तो भाड्याच्या घरामध्येच राहून, ज्या पैशातून तो घराचे हप्ते भरणार होता त्यांची बचत करत राहिला व साधारण दहा वर्षांनी सदनिका खरेदी करायला गेला तर ती योग्य वेळ ठरणार नाही का?

    त्याचा प्रश्न तर्कसंगत होता ( ही पिढी जेव्हा त्यांच्या हिताचा प्रश्न असतो तेव्हा अतिशय तर्कशुद्ध विचार करते ) व माझ्यावरील कुणाच्याही विश्वास ह्या गोष्टीनंतर मी तर्काचा सर्वाधिक आदर करतो, त्यामुळे या प्रश्नामुळे मी विचार करू लागलो की खरंतर माझा पहिला लेख असला पाहिजे होता “ घर खरेदी करण्याची योग्य वेळ कोणती”, कारण त्यानंतरच योग्य घराचा निर्णय घेण्याविषयी इतर सर्व गोष्टींची सुरुवात होते, बरोबर? मी त्याला जे काही सांगितले, ते आधी सांगतो त्यानंतर या विषयावर सर्वांच्या संदर्भात बोलू.

    प्रत्येकाचा त्यांच्या भविष्याकडे बघण्याचा दृष्टिकोन कसा आहे यानुसार प्रत्येकासाठीची योग्य वेळ वेगळी असू शकते असे माझे वैयक्तिक मत आहे. म्हणूनच, मी म्हणालो मित्रा, तुला योग्य वाटेल तो निर्णय घे, कारण भाड्याच्या घरामध्ये राहण्यात गैर काहीच नाही, परंतु लोकांना त्यात राहताना आपल्या डोक्यावर टांगती तलवार आहे असे वाटू शकते, कारण घरमालक तुमचा अकरा महिन्यांचा भाडे करार संपल्यावर कधीही भाडे वाढवू शकतो किंवा ती सदनिका विकण्याचा निर्णय हा घेऊ शकतो ही वस्तुस्थिती आहे. त्याचप्रमाणे घर बदलणे, तसेच त्याच भागामध्ये सदनिका मिळणे, नवीन जागी तुमचे तसेच तुमच्या कुटुंबाचे दैनंदिन जीवन रुळणे ही मोठी अडचण असते. परंतु तुम्हाला पुढील दहा वर्षांसाठी एकाच जागेची खात्री मिळणार असेल ( भाड्याचे घर ) तर काही हरकत नाही. तसे असल्यास आणखी एक गोष्ट, तुम्ही जे काही भाडे देता ते हळूहळू वाढणार आहे, त्यामध्ये अचानक वाढ होणार  नसली तरीही ! कारण सध्या ( व भविष्यकाळात ) पुण्याच्या मध्यवर्ती भागामध्ये व भोवताली झपाट्याने होत असलेला पुनर्विकास पाहता, भाड्याच्या घरांची मागणी अतिशय मोठी आहे, कारण या पुनर्विकास प्रकल्पातील सध्याचे रहिवासी दुसऱ्या जागेत राहायला जात आहेत. ते खऱ्या गरजू व्यक्तींपेक्षा बरेच जास्त पैसे देऊ शकतात कारण त्यांच्यासाठी बांधकाम व्यावसायिक भाडे भरत असतो. बांधकाम व्यावसायिकासाठी हा त्याच्या प्रकल्पाच्या खर्चाचा एक भाग असतो जो त्याच्या सदनिकेच्या विक्रीतून तो वसूल करणार असतो त्यामुळे त्याला काळजी नसते. त्यामुळे जो खरा भाडेकरू असतो त्याला या प्रक्रियेमध्ये भाड्याच्या जास्त दरांशी स्पर्धा करावी लागते जो त्यासाठी तोटा असतो. हा कल पुढील पाच वर्षात वाढत जाईल कारण सध्या दर दुसऱ्या सोसायटीचा पुनर्विकास होत आहे, परंतु त्या प्रमाणात भाड्याच्या सदनिका उपलब्ध नाहीत त्यामुळे निश्चितपणे जास्त भाडे भरावे लागेल, मध्य वा उपनगरातील घरांसाठी.

तुम्हाला तेवढे भाडे परवडत असले तरीही तुम्ही मुदत ठेव ( एफडी ) किंवा म्युच्युअल फंडात उरलेल्या रकमेची गुंतवणुकीच्या स्वरूपात बचत कराल. मी काही आर्थिक विषयातील तज्ञ नाही त्यामुळे मी त्याबाबत काहीही टिप्पणी करणार नाही. परंतु एफडीचे व्याजदर कमीच होत जाणार आहेत व मालमत्तेच्या दरात मध्यम स्वरूपात वाढच होत राहणार आहे ( इतर कोणत्याही वस्तुप्रमाणे ), जी व्याजदरांपेक्षा अधिकच असेल. तुम्ही सध्या ज्या उपगनरामध्ये राहात आहात तेथे तुम्ही जेव्हा कधी घर खरेदी करण्याचा निर्णय घ्याल, तेव्हा तुमची बचत व मालमत्तेचा दर याचा ताळमेळ असणार नाही हा माझा तर्क आहे. परंतु तुम्ही जे काही म्हणता तेदेखील बरोबर आहे की आत्ता खरेदी करायचे व कायमस्वरूपी ईएमआय भरत राहायचे. त्यामुळे मी असे सुचवेन की, पुढील पाच वर्षे भाड्याच्या घरात राहा व तुम्हाला आजूबाजूला ज्या दराने सदनिका मिळत आहे त्यापेक्षा निम्म्या दरात जेथे मिळेल तेथे ती घेऊन ठेवा, परंतु तो भाग विकसित असला पाहिजे (भाग २, योग्य ठिकाण हा लेख वाचा, परत भविष्यात ) व सदनिका लगेच ताबा मिळेल अशी असली पाहिजे. यामुळे तीन गोष्टी साध्य होतील, एक म्हणजे तुमचे गृहकर्जाच्या हप्त्याचे ओझे निम्म्याने कमी होईल, कारण सदनिकेचा ताबा लगेच मिळणार असल्यामुळे तुम्ही ती भाड्याने देऊ शकता ज्यामुळे हप्त्याचा भार जवळपास एक चतुर्थांश कमी होईल. पाच वर्षांनी तुम्हाला जेव्हा तुमच्या करिअरची तसेच तुमच्या मुलांच्या करिअरची दिशा कशी असेल याची खात्री असेल, तेव्हा एखाद्या ठिकाणी स्थायिक व्हायचा निर्णय घ्या. त्यावेळी तुमच्या मालकीची सदनिका विकून तुम्ही जेवढी गुंतवणूक केली आहे त्यापेक्षा निश्चितच जास्ती रक्कम मिळेल. यामुळे तुम्हाला आज जेवढे कर्ज घ्यावे लागणार आहे त्याची रक्कमही जवळपास निम्म्याने कमी होईल, त्यामुळे त्याचे हप्ते भरणेही शक्य होईल एवढेच सांगावेसे वाटते. त्यामुळेच तुम्ही आत्ताही व नंतरही घर खरेदी करण्यासाठी योग्यच वेळ असेल, तुम्हाला कशाप्रकारचे आयुष्य जगायचे आहे हे महत्त्वाचे आहे, कारण केवळ त्यामुळेच तुम्हाला घर खरेदी करण्यासाठी योग्य वेळ ठरवता येते.

     इथेही अनेक ( बहुतेक ) वाचक म्हणतील की, “आला आपल्या जातीवर” ( ही फक्त एक म्हण आहे, ज्याचा अर्थ बांधकाम व्यावसायिक आपले खरे रंग दाखवतो असा होतो, त्याचा जात व्यवस्थेशी काही संबंध नाही ), कारण तुम्ही आत्ताही घर खरेदी करायला सांगताय व नंतरही तेच सांगाल व, बांधकाम व्यावसायिक नेहमी हेच सांगतात. तुम्हाला असे वाटत असेल, तर मला माफ कर, पण मग मी जे काही म्हणालो ते तुम्हाला  समजलेच नाही, माझ्या फिटनेस ट्रेनर मित्राशी सुरू असलेला संवाद मी वरील लॉजीक सांगुन  मी संपवला. मी म्हणालो, घर खरेदी करण्यासाठी तुझ्यासाठी योग्य वेळ कोणती हे तुलाच ठरवावे लागेल कारण दुसरे कुणीही ते तुझ्यासाठी ठरवू शकणार नाही. मी फक्त तुला योग्य वेळ ठरविण्याच्या तुझ्या निर्णयाचे फायदे व तोटे समजून सांगू शकतो. कारण आता घर खरेदी करणे ही काही गरज राहिलेली नाही जी तुझ्या सामाजिक गरजांसाठी आधी होती, तसेच ती एक जबाबदारीही ठरू नये ( म्हणजे घराच्या हप्त्यांचे ओझे जाणवू नये ). तर तुला मनातून आरामदायक वाटले पाहिजे व याचा संबंध थेट तुझ्या आर्थिक बाबींशी तसेच जीवनशैलीशी आहे, त्यामुळे घर खरेदी करण्याच्या योग्य वेळेविषयी केवळ तूच निर्णय घेऊ शकतोस. हा तर्क तू ज्यांना घर खरेदी करायचे आहे अशा प्रत्येक व्यक्तीला किंवा कुटुंबाला लावल्यास, ते आयुष्याच्या कोणत्या टप्प्यात आहेत त्यानुसार त्यांचे स्वतःचे घर खरेदी करण्यासाठीची योग्य वेळ वेगवेगळी असू शकते. त्यात काहीच चुकीचे नाही कारण घरेही वेगवेगळी असू शकतात. वेगवेगळ्या वेळी त्यापैकी प्रत्येक घर योग्य असू शकते कारण अगदी भाड्याचे घरही कुणाच्यातरी मालकीचे असते, बरोबर?

     कालांतराने पुण्याच्या मध्यवर्ती भागात किंवा विकसित भागात भाड्याने देण्यासाठी घर घेणे ही एक गुंतवणूक होऊ शकते जे न्यूयॉर्क किंवा लंडनसारख्या शहरांमध्ये सध्या होत आहे, याचे मुख्य कारण म्हणजे राष्ट्रीयकृत बँकांमधील मुदत ठेवींचे घटते व्याजदर. मी खाजगी बँकांबाबत टिप्पणी करणार नाही कारण हा प्रत्येकाचा वैयक्तिक निर्णय आहे, तसेच मी स्थापत्य अभियंता आहे, अर्थतज्ञ नाही. आता घर खरेदी करण्याच्या योग्य वेळेच्या व्यापक मुद्द्याविषयी बोलू, यामध्ये एक महत्त्वाचे तथ्य म्हणजे तुम्ही तुमच्या करिअरसाठी पुण्यामध्ये स्थायिक व्हायचा निर्णय आधीच घेतला असेल, तर जेवढा लवकरात लवकर निर्णय घ्याल तेवढे अधिक चांगले कारण पुण्यामध्ये जमीन अतिशय मर्यादित आहे तसेच तुमची कमावती वर्षेही मर्यादित आहेत. परंतु कुठे स्थायिक व्हायचे याचा निर्णय तुम्ही घेतला नसेल व काही काळ “अनोळखी समुद्रात” ( डिस्नेचा लिटिल मरमेड नुकताच पाहिल्यामुळे हा शब्द आठवला ) प्रवास करण्याची तयारी असेल, तर राहण्यासाठी घर खरेदी करण्याचा तुमचा निर्णय थोडा लांबणीवर टाकण्यात काहीच अडचण नाही. तुम्हाला तुमची गुंतवणूक इतर कशामध्येही गुंतवायची इच्छा नसेल तर तुम्ही तोपर्यंत गुंतवणुकीसाठी नेहमी घर खरेदी करू शकता.

    व्यावसायिक मालमत्ता खरेदी करण्यासाठी योग्य वेळेविषयी बोलायचे तर, मी तुम्हाला इथे माझे स्वतःचे उदाहरण देऊ शकतो. साधारण अठरा वर्षांपूर्वी जेव्हा मी स्वतःचा व्यवसाय सुरू केला, तेव्हा तो कसा वाढवायचा  ( टिकवायचा ) याविषयी मला खात्री नव्हती व हे कुणाही उद्योजकासोबत होऊ शकते. त्यामुळे मी भाड्याच्या जागेतून सुरुवात करायचा निर्णय घेतला परंतु जेव्हा निर्णय घेण्याची वेळ आली तेव्हा अजिबात वेळ वाया न घालवता “स्वतःवर श्रद्धा ठेवून उडी मारली” ( लिप ऑफ फेथ- हा स्पायडर मॅन इन द स्पायडर व्हर्समधील शब्दप्रयोग आहे ), तीच माझ्यासाठी योग्य वेळ आहे असे मला वाटले व मी माझ्या ऑफिसची जागा खरेदी केली. तेव्हा तो व्यवहार जरा महाग वाटला, परंतु कालांतराने तो निर्णय योग्य ठरला. कारण नंतर जेव्हा माझ्याकडे पैसे होते तेव्हा जेथे माझ्यासाठी ऑफिसची जागा असणे सोयीचे होते त्या परिसरामध्ये जागाच उपलब्ध नव्हती, म्हणूनच मी जेव्हा माझ्या ऑफिसच्या जागेचा व्यवहार केला ती योग्य वेळ होती. ज्यांना आपल्या ऑफिससाठी जागा खरेदी करायची आहे त्यांना मी सांगेन की, तुमच्या गरजा समजून घेईपर्यंत वाट पाहा कारण त्यानंतरच तुमच्या ऑफिसची जागा खरेदी करण्यासाठी योग्य वेळ असेल. परंतु तुम्हाला दुकानासाठी व्यावसायिक जागा खरेदी करायची असेल म्हणजे जेथे प्रत्यक्ष उत्पादनाची विक्री केली जाईल अशी जागा हवी असेल व तुम्हाला अशी जागा कुठे हवी आहे याविषयी तसेच दुकानाच्या हेतूविषयी स्पष्टता असेल, तर तुम्ही ती जागा लवकरात लवकर खरेदी करणे हीच तुमच्यासाठी योग्य वेळ ठरेल. कारण त्याचे भाडे दिवसेंदिवस वाढत जाईल, त्यामुळे योग्य जागी तुमचे स्वतःचे दुकान खरेदी करण्याच्या संधीस उशीरच होत जाईल, असा माझा सल्ला आहे.

      सरतेशेवटी मी म्हणेन की,तुमचे घर खरेदी करण्यासाठीची योग्य वेळ तुमच्या स्वतःच्या सोयीशी थेट संबंधित असते,जी तुमच्याशिवाय दुसरे कुणी ठरवू शकत नाही.तुम्ही थोडासा तर्कशुद्धपणे विचार केला तर तुम्ही तुमच्यासाठी घर खरेदी करण्याची योग्य वेळ कोणती आहे याचा निर्णय घेऊ शकता,तुम्हाला कायमस्वरूपी मानसिक शांती मिळण्यासाठी, हे निश्चितच महत्त्वाचे आहे !

 

संजय देशपांडे 

संजीवनी डेव्हलपर्स

कृपया पुण्याच्या रिअल इस्टेटविषयी माझे विचार खालील यू ट्यूब लिंकवर पाहा...

https://www.youtube.com/watch?v=4MvtE0oodZ8&t=13s